Kilkadziesiąt pozarządowych organizacji ekologicznych (POE) zaapelowało dziś w liście otwartym do Premiera o przywrócenie warunków umożliwiających sektorowi pozarządowemu aplikowanie o środki unijne na ochronę przyrody i edukację ekologiczną. Sytuacja jest dramatyczna – uznając VAT za wydatek niekwalifikowany i ograniczając dofinansowanie ze środków krajowych projektów ochrony przyrody realizowanych przez POE, Rząd skutecznie wyeliminował sektor pozarządowy z grupy potencjalnych beneficjentów Osi II Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko był dotychczas głównym źródłem finansowania najważniejszych i największych projektów ochrony przyrody. A pozarządowe organizacje ekologiczne, dzięki wykwalifikowanej, doświadczonej i zaangażowanej kadrze, odgrywały na tym polu kluczową rolę, istotnie przyczyniając się do zachowania bioróżnorodności w Polsce. Spośród 174 projektów ochrony bioróżnorodności i edukacji ekologicznej realizowanych w ramach PO IiŚ w latach 2007-2013 ponad 1/3 stanowiły projekty realizowane przez organizacje,a w pierwszym konkursie dotyczącym ochrony gatunków i siedlisk ogłoszonym w 2012 roku projekty zgłoszone przez POE stanowiły prawie 60% wszystkich sfinansowanych projektów. Organizacje, nawet te nie największe, realizowały z powodzeniem projekty o budżecie wielu milionów złotych.
To już jednak przeszłość, bo „w białych rękawiczkach” dwoma posunięciami praktycznie wyeliminowano POE z grupy potencjalnych beneficjentów działania 2.4 Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna PO IiŚ na lata 2014-2020:
1) Najpierw, w Szczegółowym Opisie Osi Priorytetowych PO IiŚ (wer. 1.0 z 23 lipca 2015 r.) wśród beneficjentów działania 2.4 w uprzywilejowanej pozycji postawiono „organy władzy, administracji rządowej”, które mogą liczyć na pełne dofinansowanie i nie muszą się troszczyć o wkład własny, podczas gdy POE z tego przywileju nie mogą skorzystać i 5% kosztów projektu muszą pokryć ze środków własnych.
2) Następnie, Minister Infrastruktury i Rozwoju wydając „Wytyczne w zakresie kwalifikowalności wydatków w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko” uniemożliwił odzyskanie VAT przez beneficjentów działania 2.4, podobnie jak innych działań w całej Osi II Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu. Zasada ta nie dotyczy całego PO IiŚ i np. w projektach Osi III Rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego VAT jest wydatkiem kwalifikowanym.
Podsumowując: Rząd wymaga, aby POE współfinansowały projekty ochrony przyrody i edukacji ekologicznej do poziomu 28% (do 23% VAT + 5% wymagany udział własny), podczas gdy inni beneficjenci są traktowani dużo łagodniej. Przekładając opisane rozwiązania na liczby – przy projektach o budżecie kilku milionów złotych, organizacje non profit mają zapewnić wkład własny w wysokości kilkuset tysięcy do miliona złotych. Należy podkreślić, że chodzi o organizacje pozarządowe, nie działające dla zysku i nie osiągające dochodów.
Od likwidacji wspomnianych barier zależy dalsza egzystencja POE. W sytuacji, gdy dla większości z nich środki „projektowe” stanowią podstawę funkcjonowania, stworzone przez Rząd bariery mogą doprowadzić do likwidacji lub marginalizacji działalności wielu organizacji. A to oznacza nieodwracalną stratę dla polskiej przyrody i dla polskiego społeczeństwa obywatelskiego.
W art. 3 ust. 4 Konwencji o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz o dostępie do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska w (Konwencja z Aarhus) czytamy, że Każda ze Stron zapewni odpowiednie uznanie i wsparcie dla stowarzyszeń, organizacji i grup działających na rzecz ochrony Środowiska i sprawi, że jej krajowy porządek prawny będzie zgodny z tym zobowiązaniem. Należy mieć nadzieję, że Rząd poważnie traktuje zobowiązania międzynarodowe i równie poważnie potraktowane zostaną kwestie podnoszone w liście POE. Podpisało się pod nim ponad 40 organizacji – zarówno te największe o międzynarodowych korzeniach i niezależne od finansów publicznych oraz ogólnopolskie, o ugruntowanej pozycji w ochronie przyrody, jak też działające na poziomie regionalnym czy lokalnym.Ten głos nie może zostać zignorowany.
Pobierz list otwarty POE do Prezesa Rady Ministrów
Wszystkie organizacje, które identyfikują się z apelem POE, a jeszcze go nie poparły, proszone są o kontakt z koordynatorem inicjatywy: jacek.engel@greenmind.pl
Wiadomość przygotowana w ramach projektu „Shadow Report z wykonania Konwencji z Aarhus”, finansowanego z Funduszy EOG (program Obywatele dla Demokracji).
