Wstępne wyniki badań przeprowadzonych przez Fundację Greenmind wskazują, że uwagi zgłaszane przez pozarządowe organizacje ekologiczne (POE) podczas konsultacji planów, programów i dokumentów strategicznych dotyczących środowiska najczęściej trafiają do kosza. Pozorowany proces konsultacji zniechęca POE i obywateli do aktywnego udziału. Poziom frustracji jest tak wysoki, że niektóre organizacje, również te posiadające znaczący potencjał kadrowy, świadomie rezygnują z uczestnictwa w konsultacjach. Powyższe wnioski płyną z wywiadów z najaktywniejszymi polskimi POE przeprowadzonych przez Fundację Greenmind w ramach projektu „Shadow Report z wykonania Konwencji z Aarhus”.
Co mówi Konwencja z Aarhus?
W art. 7 Konwencji możemy przeczytać, że „Każda ze Stron podejmie odpowiednie praktyczne lub inne postanowienia, aby społeczeństwo uczestniczyło w przygotowywaniu planów i programów mających znaczenie dla środowiska, w ramach przejrzystych i bezstronnych mechanizmów…” Dalej następuje nawiązanie do zapisów art. 6, które mówią o rozsądnych ramach czasowych, umożliwiających społeczeństwu efektywne uczestnictwo w postępowaniu „na tyle wcześnie, że wszystkie warianty będą jeszcze możliwe” oraz o należytym uwzględnianiu wyników konsultacji w końcowej decyzji ( w domyśle: w ostatecznym brzmieniu konsultowanego dokumentu).
Jak wygląda praktyka?
Większość biorących w badaniu Fundacji POE angażuje się w konsultacje różnego rodzaju planów, programów i dokumentów strategicznych „mających znaczenie dla środowiska”. Wszystkie organizacje wskazują, że konsultacje nie spełniają swojej roli. Zdaniem większości z nich, 21 dni na opiniowanie dokumentów liczących kilkaset – kilka tysięcy stron, zaopatrzonych w liczne załączniki, to zdecydowanie za mało. Ponadto dokumenty dotyczące strategii i polityk państwa poddawane są ocenie społecznej na bardzo zaawansowanym etapie prac, po przejściu fazy różnych urzędniczych uzgodnień, co oczywiście wyklucza ich zmiany w kwestiach zasadniczych. W tej sytuacji nie może być mowy o spełnieniu warunku Konwencji, mówiącym o tym, że „wszystkie warianty będą jeszcze możliwe”.
Niektóre organizacje wskazywały wręcz na większą efektywność konsultacji lokalnych dokumentów dotyczących zagospodarowania przestrzennego, niż dokumentów szczebla centralnego. Choć i tu zdania są podzielone, bowiem według nieodosobnionej opinii jednej z organizacji „dokumenty związane z zagospodarowaniem przestrzennym tworzone są pod interesy lokalnego biznesu i grup nacisków a nie służą dobru społecznemu, stąd złożone uwagi i wnioski nie miały znaczenia dla ostatecznego kształtu decyzji”.
Ocena efektywności procesu konsultacji, zawarta w odpowiedzi na pytanie „Jak organizacja ocenia wpływ złożonych uwag i wniosków na ostateczny kształt dokumentu?”, nie nastraja optymistycznie. Większość POE odpowiedziała bowiem, że „niewielki” lub „żaden”. Kwintesencja niewykorzystanego potencjału społeczeństwa w przygotowywaniu strategicznych dokumentów dotyczących środowiska zawarta jest w odpowiedzi udzielonej przez jedną z organizacji biorącej udział w badaniu Fundacji:
„Nasze słabe zainteresowanie tą formą aktywności organizacji uzasadniam bardzo niską jej skutecznością, przy dużym nakładzie pracy potrzebnym na zapoznanie się z dokumentami i sformułowanie uwag w sposób rzeczowy.”
UWAGA
Do 8 listopada możecie podzielić się z nami swoimi doświadczeniami dotyczącymi uczestnictwa w konsultacjach społecznych planów, polityk, programów i innych dokumentów strategicznych oraz aktów prawnych dotyczących środowiska, a także dostępu do informacji o środowisku, udziału w postępowaniach wymagających oceny oddziaływania przedsięwzięć na środowisko. Dotąd w badaniu wzięło udział 80 osób i 5 organizacji. Nie jest to liczba imponująca, a im większa próba, tym lepsze i bardziej reprezentatywne będą uzyskane dane.
Przekazane przez Was informacje posłużą do przygotowania niezależnego raportu z wdrażania Konwencji z Aarhus w Polsce.
Skrócona ankieta w wersji dla osób indywidualnych i dla organizacji pozarządowych dostępna jest w wersji on line:
link do wersji ankiety dla osób indywidualnych
link do wersji ankiety dla organizacji społecznych
Wiadomość przygotowana w ramach projektu „Shadow Report z wykonania Konwencji z Aarhus”, realizowanego przez Fundację Greenmind w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG.