Końcowym produktem projektu jest raport „Dostęp do informacji o środowisku i udział w decyzjach dotyczących środowiska: społeczna kontrola praktyk administracji publicznej” opublikowany przez Fundację Greenmind w końcu września 2014. Raport omawia wyniki badania, w którym Fundacja zwróciła się z wnioskiem o udostępnienie informacji o środowisku (raportu ooś) do 320 gmin na terenie całego kraju oraz do 16 regionalnych dyrekcji ochrony środowiska (RDOŚ). Dodatkowo, w 96 postępowaniach w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji inwestycji Fundacja zgłosiła chęć udziału na prawach strony. Analiza reakcji organów administracji publicznej na te wnioski stanowiła podstawę oceny sprawności wdrażania wybranych postanowień Konwencji z Aarhus w krajowej praktyce.

W publikacji przedstawiono cele projektu, metodykę badań i szczegółowo omówiono uzyskane wyniki. Statystycznej analizie danych towarzyszy rozbudowany komentarz prawny dotyczący najczęstszych błędów popełnianych przez organy administracji przy udostępnianiu (lub odmowie udostępnienia) informacji o środowisku. Opracowanie kończy zestaw rekomendowanych działań umożliwiających poprawę stanu obecnego.

Najważniejsze wyniki projektu, przedstawione w raporcie, można streścić w 10 poniższych punktach.

  1. Odpowiadając na wniosek o udostępnienie informacji o środowisku 74% gmin i 70% RDOŚ udostępniło raport ooś w żądanej formie wysyłając go wnioskodawcy drogą elektroniczną. W dalszych 12% (gminy) lub 19% (RDOŚ) przypadków raport został udostępniony w formie elektronicznej z wykorzystaniem nośników przesłanych standardową pocztą. W pozostałych 14% i 11% przypadków, raport nie został efektywnie udostępniony podmiotowi wnioskującemu.
  2. Przyczyny nie udostępnienia raportu przez organ obejmowały szeroki wachlarz deklarowanych powodów. Żaden z nich nie znajdował uzasadnienia w świetle prawidłowej interpretacji zapisów UOOŚ. 8% wniosków o udostępnienie informacji skierowanych do gmin pozostało bez skutecznie dostarczonej odpowiedzi organu. Mechanizmy odpowiedzialne za brak skutecznej odpowiedzi gmin pozostają niejasne. Niewątpliwie, jednym z powodów trudności w udostępnianiu raportów ooś jest ich forma – bardzo często raport składa się z wielu plików o dużej objętości, nierzadko przekraczających w sumie 100 MB.
  3. Podstawowym problemem związanym z właściwym udostępnianiem informacji o środowisku jest przewlekłość w udzielaniu odpowiedzi przez organy administracji publicznej. Przeważająca większość udostępnień raportu we wnioskowanej formie lub w formie zbliżonej do wnioskowanej była dokonywana z rażącym naruszeniem 1-dniowego terminu odpowiedzi przewidzianego w UOOŚ. Średni czas oczekiwania na odpowiedź organu wynosił ok. 14 dni (gminy) lub 8 dni (RDOŚ). Tylko ok. 15-20% organów było w stanie udostępnić raport ooś w terminie 3 dni od daty wpłynięcia wniosku. Ok. 30% gmin potrzebuje przynajmniej 15-16 dni na udostępnienie raportu ooś (lub udzielenie odmowy jego udostępnienia). Łącznie około połowa gmin udostępniała raport w czasie przekraczającym 10 dni.
  4. Przewlekłe udostępnianie raportów ooś stanowi czynnik znacząco upośledzający możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniach dotyczących wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia.
  5. Powszechną praktyką obejmującą 6% wniosków o udostępnienie raportu ooś skierowanych do gmin i 31% wniosków do RDOŚ było naliczanie opłat za udostępnienie (wyszukanie lub przetworzenie) informacji, która nie podlega opłatom w świetle zapisów UOOŚ.
  6. W 2/3 przypadków wymagających przekazania wniosku o udostępnienie informacji do innego organu, gminy i RDOŚ nie dopełniały tego obowiązku i odmawiały udostępnienia raportu ooś.
  7. Organy traktowały w zróżnicowany sposób osoby fizyczne i osoby prawne, znacząco wolniej udzielając informacji osobom fizycznym i częściej obciążając je (nieuzasadnionymi) opłatami za wyszukanie i przetworzenie informacji. Podobnie, większa część przypadków braku skutecznie doręczonej odpowiedzi gmin na wniosek o udostępnienie raportu ooś dotyczyła osób fizycznych.
  8. Udział organizacji ekologicznych w postępowaniach dotyczących DŚU był utrudniony z uwagi na powszechną praktykę organów, wymagających dostarczenia przez zgłaszające się organizacje informacji o statucie i sposobach ich reprezentacji. Pomimo, iż tego typu dane są możliwe do weryfikacji w powszechnie dostępnych elektronicznych bazach danych (elektroniczny KRS na stronach Ministerstwa Sprawiedliwości), 24% gmin oraz 56% RDOŚ żądało od organizacji dostarczenia tych lub podobnych danych drogą listową.
  9. Innym czynnikiem utrudniającym skuteczny udział organizacji ekologicznych w postępowaniach dotyczących DŚU była opieszałość organów w udzielaniu ewentualnych postanowień odmownych. W połączeniu z instytucją milczącej zgody organu na udział organizacji w postępowaniu pozwalało to na wydawanie decyzji środowiskowych w warunkach, w których status organizacji w przedmiotowym postępowaniu pozostawał niejasny.
  10. Przedstawione wyżej zjawiska skutecznie i powszechnie, w skali dalekiej od „incydentalnych przypadków”, upośledzają społeczny udział w decyzjach dotyczących środowiska i jego ochrony oraz dostęp społeczeństwa do informacji o środowisku. Skuteczne wdrożenie mechanizmów Konwencji z Aarhus transponowanych do UOOŚ wymaga zmiany opisanych w niniejszym raporcie powszechnych praktyk organów administracji publicznej.

Cały raport w wersji pdf można pobrać tutaj.